Jak nadajemy sens naszym doświadczeniom? Aby zrozumieć sposób, w jaki tworzymy znaczenie, musimy najpierw pojąć naturę zróżnicowanych, złożonych związków między językiem, umysłem a kulturą. Językoznawcy kognitywni zwykle badają poznawcze aspekty języka, a antropolodzy języka skupiają się na języku i kulturze: Język, umysł, kultura jest pierwszą książką, która łączy wszystkie te trzy obszary badawcze i wyjaśnia proces tworzenia znaczeń w języku i kulturze dzięki analizie wielu operacji poznawczych, które w nim uczestniczą. Język, umysł, kultura dostarcza wyczerpującej teorii, która objaśniaja proces tworzenia znaczeń, ale oprócz tego ma służyć jako podręcznik skierowany do każdego odbiorcy zainteresowanego fascynującymi zagadnieniami, jakie narastają wokół relacji języka, umysłu i kultury. Dodatkowo książka stanowi „praktyczne” wprowadzenie do opisywanej tematyki: większość rozdziałów zawiera ćwiczenia, które mają pomóc czytelnikom przyswoić omawiane zagadnienia teoretyczne. Do lektury książki nie potrzeba żadnej wcześniejszej wiedzy lingwistycznej, a zawarte w niej treści są przystępne i powinny okazać się przydatne dla studentów wielu różnych dyscyplin, takich jak antropologia, filologia, socjologia, filozofia, psychologia, komunikacja, retoryka i tym podobne. Język, umysł, kultura pozwala nam zrozumieć nie tylko proces tworzenia znaczenia w języku, ale też niektóre jednostkowe i społeczne problemy, na które natrafiamy w życiu, zarówno jako przedstawiciele konkretnej kultury jak i członkowie całej ludzkiej wspólnoty.

Zoltán Kövecses jest profesorem językoznawstwa na Wydziale Studiów Amerykańskich, na Uniwersytecie im. Eötvösa Loránda w Budapeszcie. Jest autorem Metaphor: A Practical Introduction (Oxford University Press 2002).

SPIS TREŚCI

1. Znaczenie w umyśle, języku i kulturze
Główny cel książki
Rodzaje zagadnień z zakresu teorii umysłu
Pogląd obiektywistyczny
Pogląd doświadczeniowy
Uniwersalność a relatywizm ludzkiej wiedzy
Wnioski 

2. Kategoryzowanie świata
Prototypy, teorie i relatywizm językowy
Jak nabywamy kategorie, którymi się posługujemy?
Teorie kategoryzacji
Kolory a relatywizm językowy
Hipoteza Sapira-Whorfa
Wnioski
Ćwiczenia

3. Poziomy interakcji ze światem
Zagadnienia poznawcze i kulturowe
Teorie hierarchii taksonomicznych
Kategorie poziomu podstawowego i ich własności
Rola kultury w tworzeniu kategorii poziomu podstawowego
Wnioski
Ćwiczenia

4. Kontestowanie kategorii w kulturze
Rozważania o sztuce
Klasyczne definicje sztuki oraz definicje poziomu podstawowego
Tradycyjne ujęcie sztuki jako kategorii prototypowej
Jakie są cechy emergentne tradycyjnego ujęcia sztuki?
Czy sztuka jest „zasadniczo kontestowanym pojęciem”?
Wnioski
Ćwiczenia

5. Organizowanie wiedzy o świecie
Ramy w umyśle
Czym jest rama?
Ramy jako konstrukty kulturowe i kultury jako ramy
Do czego przydają się ramy?
Wnioski
Ćwiczenia

6. Ramowa analiza kultury
Systemy klasyfikacyjne a kultura
Dwa problemy kulturowe
Literatura a ramy
Polityka a ramowanie
Wnioski
Ćwiczenia

7. Odwzorowania wewnątrz ram
Metonimia jako proces poznawczy i kulturowy
Czym jest metonimia?
Ramy i ich części
Kultura, poznanie i metonimia
Czynniki kulturowe a efekty prototypowe
Wnioski
Ćwiczenia

8. Odwzorowania między ramami
Metafora
Czym jest metafora pojęciowa?
Komponenty metafor pojęciowych
Rodzaje metafor
Wnioski
Ćwiczenia

9. Ramy metaforyczne
Wybrane przykłady zastosowania kulturowego i społecznego
Symbole kulturowe
Interpretowanie historii a tworzenie metafor
Ramowanie metaforyczne
Urzeczywistnianie się metafor
Struktura narracyjna a metafora
Relatywizm językowy a metafora
Wnioski
Ćwiczenia

10. Wewnątrz- i międzykulturowe zróżnicowanie metafor
Uniwersalne metafory pojęciowe
Wymiary różnicowania metafory
Metafora podległa różnicowaniu i jej aspekty
Przyczyny różnicowania metafor
Miłość to podróż: różnice kulturowe a wyrażenia metaforyczne- studium przypadku
Wnioski
Ćwiczenia
11. Znaczenie a myślenie
Znaczenie dosłowne czy figuratywne?
Tradycyjne założenie (I): Znaczenie dosłowne może konstytuować znaczenia abstrakcyjne
Tradycyjne założenie (2): W określonych warunkach wybrane znaczenia abstrakcyjne i figuratywne rozumie się dosłownie
Tradycyjne założenie (3): Figuratywne i abstrakcyjne znaczenie funkcjonujace w jednym języku można wyrazić za pomocą dosłownego znaczenia w innym języku
Czy kulturowe modele abstrakcyjnych pojęć mogą być dosłowne?
Wnioski
Ćwiczenia

12. Ucieleśniony umysł
Rola schematów wyobrażeniowych
Niektóre percepcyjne schematy wyobrażeniowe
Struktura umysłu
Siły działające w umyśle
Rozumienie opowieści
Wnioski
Ćwiczenia

13. Różne sposoby konstruowanie świata
Uwaga
Wydawanie sądów i porównywanie
Perspektywa
Struktura ogólna
Konceptualizacja gramatyczna a względność językowa
Operacje konstrukcyjne (construal operations) a kultura
Wnioski
Ćwiczenia

14. Konstruowanie znaczenia w dyskursie
Przestrzenie mentalne
Charakterystyka przestrzeni mentalnych
Na czym polega rzeczywisty udział przestrzeni mentalnych w porządkowaniu naszego rozumienia dyskursu?
Zastosowanie teorii przestrzeni mentalnych w rozwiązywaniu problemów językowych
Ogólna struktura poznawcza dyskursu literackiego: dalsze zastosowanie teorii przestrzeni mentalnych
Wnioski
Ćwiczenia

15. Amalgamaty pojęciowe a materialne zakotwiczenie
Wybrane przykłady integracji pojęciowej
Typy integracji pojęciowej
Amalgamaty w kulturze materialnej i praktykach kulturowych
Wnioski
Ćwiczenia

16. Poznanie a gramatyka
Poznawcza struktura języka
Poznanie a gramatyka
Zarys gramatyki kognitywnej
Gramatyka a kompozycjonalność znaczenia
Relatywizm językowy a gramatyka
Wnioski
Ćwiczenia

17. Podsumowanie
Opis znaczącego doświadczenia
W jaki sposób znaleźć odpowiedzi na nasze podstawowe pytania?
Powszechność i względność
Język a poznanie: raz jeszcze o relatywizmie językowym
Znaczenie i kultura

Odpowiedzi do zadań
Słownik pojęć
Bibliografia
Indeks