Cena detaliczna: 42.00 PLN
ilość stron: 366
format: A5

Poruszona w pracy problematyka tożsamości i różnicy przedstawiona została w różnych perspektywach: filozoficznej, socjologicznej i kulturoznawczej. Zebrane artykuły (autorstwa m.in. Zygmunta Baumana, Andrzeja Szahaja, Marzeny Kubisz, Marii Popczyk) tworzą wielowątkową narrację skupioną wokół głównego tematu i stanowią ważny głos w dyskusji na temat współczesnej teorii oraz praktyki społecznej , poświęconej wielokulturowości.

Spis treści
Wstęp

CZĘŚC I TERYTORIA TOŻSAMOŚCI

Zygmunt Bauman, O tarapatach tożsamości w ciasnym świecie

Wojciech Kalaga, Obowiązek Innego. Trzeci

Ewa Kosowska, Przestrzenie tożsamości

Aleksandra Kunce, Zlokalizować tożsamość!

Kazimierz Obuchowski, Osobowość wobec zmian cywilizacji, czyli o ludziach roli, uczenia się i o autorach siebie

CZĘŚĆ II WIELOKULTUROWOŚĆ: POGRANICZA, HYBRYDY (G)LOKALNOŚCI

Ewa Rewers, Transkulturowość czy glokalność?

Dwa dyskursy o kondycji post-ponowoczesnej

Edward Możejko, Wielka szansa czy iluzja: wielokulturowość w dobie ponowoczesności

Grzegorz Dziamski, Hybrydyczna tożsamość Europy Środkowej po 1989 roku

Konrad Górny, Pograniczne genius czy przygraniczna gra w wielokulturowość?

Maria Zowislo, Wielość wieloznaczność. Mit (w) ponowoczesności

Marzena Kubisz, W stronę hybrydyczności: europejskie poszukiwania tożsamości

Mieczysław Dąbrowski: Między inter-a transkulturowością: przypadek Bobkowskiego


CZĘŚĆ III TOŻSAMOŚCI TERYTORIÓW, TOŻSAMOŚCI (W) SIECI

Maria Popczyk, Berlin - miasto widzialnej nieobecności

Marianna Michałowska, Miasto cybernetyczne. Teraźniejszość w kostiumie przyszłości

Krzysztof Kalitko, Zamieszkiwanie przestrzeni wirtualnych. Miasto jako struktura wizualna

Marcin Mazurek, Cyberpolis. Podmiot w przestrzeni terminalnej

Wojciech Chyła. Tożsamość medialna, tożsamość wirtualna, tożsamość merkantylizująca popędy

Magdalena Kamińska, Nowy kształt. Cyberkomunikacja jako narzędzie przeformulowywania tożsamości usieciowionych

Noty biograficzne
Indeks rzeczowy (oprac. M. Mazurek)
Indeks nazwisk
Summary

Książka podejmuje dylematy, przed którymi staje badacz-humanista w świetle dzisiejszych załamań i przemian kanonów filozoficznych, etycznych i ideologicznych w ogólnym kontekście cywilizacji zachodniej. Znajdują one wyraz w kluczowych antynomiach kultury ponowoczesnej: globalizacji i lokalności, unicestwieniu podmiotu kartezjańskiego i próbach rekonstrukcji jaźni integralnej i etycznej, zamazaniu granic podmiotu i poszukiwaniu wyznaczników jego tożsamości, konstrukcji podmiotowości jako dyskursywnie określanych pozycji i rekonstrukcji jego ciągłości i autorefleksyjności. Na te dylematy - wynikające z ewolucji paradygmatów myślenia teoretycznego - nakładają się problemy wynikające z przemian politycznych i ideologicznych. W obszarze kultury zachodniej są to kwestie konfrontacji mniejszości etnicznych, kulturowych i marginalizowanych grup społecznych z dominującą i ustanowioną przez kanony tradycją. W obszarze Europy Środkowowschodniej po przełomie lat osiemdziesiątych jest to z jednej strony budząca się świadomość istnienia inności w łonie kultur tego obszaru, z drugiej zaś poczucie własnej inności -i konieczności jej przełamania - wobec kultury Zachodu. Zjawiska te znajdują wyraz w literaturze, sztuce i wielorakich produktach kultury. Jako jedno z kluczowych zadań humanistyki wyłania się zatem problem tożsamości: tak tożsamości jednostkowego podmiotu jak i tożsamości grupowej w konfrontacji z tym, co inne, i co z jednej strony - dzięki różnicy - pozwala tę tożsamość kreować i konkretyzować, a z drugiej wymaga zajęcia stanowiska: akceptacji lub wykluczenia, tolerancji lub nienawiści, interioryzacji lub odgraniczenia. Problem tożsamości i inności - oraz stanowiącej podstawę tej dychotomii wielorakiej i złożonej różnicy - nabiera szczególnego znaczenia w kontekście przemian zachodzących w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu. Załamała się podtrzymywana przez dekady totalitaryzmu idea państwa jednonarodowego i monokulturowego, do którego obcy/inny nie miał wstępu, a więc i nie mógł być przedmiotem wykluczenia. Otwarcie granic - także rozumianych metaforycznie - zaowocowało usankcjonowaniem czynnej obecności Innego. Miejsce kulturowej monoglosji zajęta wieloobecność i wielogtosowość. Własnej przestrzeni kulturowej domagają się mniejszości narodowe, społeczności etniczne i grupy nomadyczne; uchodźcy, emigranci i przybysze wymuszają swą obecnością przekonstruowanie esencjalnej dotychczas tożsamości na tożsamość formułowaną wobec Innego. Jednocześnie wielokulturowość i heterogeniczność społeczna, owa wszechobecność różnicy i inności, zderzają się z zakorzenioną i kultywowaną w zbiorowej świadomości odrębnością jako nadwartością pozytywną, w rezultacie czego Różnica niejednokrotnie nadal pozostaje motorem wykluczenia, a nie akceptacji i tolerancji, wypchnięcia w sferę nieobecności, a nie krytycznej choćby afirmacji. Choć odniesienie do sytuacji "tu i teraz" przyświecało twórcom tej książki, to nie była ich zamiarem analiza jedynie rodzimych zjawisk i problemów. Wprawdzie niektóre z zamieszczonych tu szkiców poruszają zagadnienia narodowe i nieobojętne są im trajektorie zmian obywatelskiej tożsamości Polaków, jednak w zamyśle naszym poszukiwania i rozważania sięgają poza problematykę lokalną. Jako świadkowie tendencji do odwrotu od uniwersalizmu kulturowego i uczestnicy humanistyki przeciwnej dominacji jednej kultury nad innymi, doświadczamy jednak dylematów i trosk z tych tendencji wynikłych. Idea wielokulturowości. pod wpływem własnego rozpędu, nabrała w ostatnich dziesięcioleciach swoistej dwuznaczności: z jednej strony jest nadal pojęciem określającym pewien stan społeczny, fakt lub ideał współistnienia wielu kultur w obrębie jednej społeczności. Ideał ten rodzi niejednokrotnie nieprzewidziane, a właściwe sobie pytania i problemy: procesowi globalizacji towarzyszy często zamykanie się niniejszych społeczności w sferze własnych lokalności. budowanie nowych niewidzialnych murów z materii wzmocnionej nowymi składnikami osobności. Z drugiej strony terminem wielokulturowość określa się konkretny projekt polityki społecznej, zinstytucjonalizowany i usankcjonowany państwowym patronatem: celowe i świadome budowanie społeczeństwa mozaikowego raczej niż wspomaganie procesów homo-genizacyjnych. I znów owa wyidealizowana rozmaitość przynosi nieprzewidziane a społecznie dotkliwe efekty uboczne. Owe perturbacje wielokulturowości (w obydwu znaczeniach) dostrzegają współcześni teoretycy kultury, także autorzy tego tomu. Jako zjawisko cywilizacyjne, wielokulturowość niesie nie tylko konsekwencje polityczne i społeczne, ale wymusza też modyfikację kategorii myślenia o indywidualnym podmiocie, uwikłanym teraz w dalekie od jasności sytuacje, w wybory o skutkach nieprzewidywalnych, w lokalizacje w wielości przestrzeni jednocześnie. Przyszło pożegnać się ze względną, choć nie zawsze kryształową jednoznacznością i przejrzystością relacji z innymi. Dotyczy to nawet relacji ja-inni w obrębie własnej najbliższej zbiorowości, czyż bowiem próba udzielenia praw szczególnych zbiorowości po to, by wzmocnić jej grupową tożsamość. cel tzw. wyższy, nie ingeruje w prawa jednostki, a zatem pośrednio w jej tożsamość indywidualną? Kształtowanie się tożsamości czy to w opozycji do. czy przez absorpcję inności, z jednej strony rozprasza podmiotowość i, pozbawiając monolityczności, nadaje jej charakter hybrydyczny i mgławicowy, z drugiej zaś nieuchronnie stawia pytania o etyczne zobowiązania wobec Innego, domaga się nieustannej autorefleksji i wglądu w samoświadomość. Pozornie tylko pomocne są w tej autorefleksji postulaty pluralizmu i tolerancji: tolerancja wobec jednych może przecież być przyczyną krzywdy innych; pluralizm stwarza szansę tym, którzy znajdą swe miejsce w akceptowanych paradygmatach, ale nie eliminuje całkowicie obszarów wykluczenia; globalizacja globalizuje także odrzuconych. Tendencje globalizacyjne wespół z nowymi technologiami przeformutowują nasze pojęcia społeczności i społeczeństwa, wspólnoty i grupy, relacji jednostki ze zbiorowością. Tłem dla tych przemian jest w równym stopniu anonimowa przestrzeń miejska, jak przestrzeń wirtualna. Złożoność przestrzeni urbanistycznych wzmaga moc pytań o tożsamość w świecie, w którym przestrzenie wirtualne penetrują przestrzeń społeczną i fizyczną, oferując jednoczesne uczestnictwo w społeczeństwach materialnych i niematerialnych. Obcowanie z internetem, coraz częstsza wszechobecność ekranów i rozmaitość technologii komunikacyjnych unieobecniają i fikcjonalizują wplątane w ich działania tożsamości. Wskutek wzajemnego przenikania przestrzeni indywidualnej i sieciowej oraz wskutek narzuconych przez technologie digitalne nowych relacji między narzędziem i użytkownikiem, w sposób dotychczas niespotykany ulegają redefinicji granice podmiotowości. Wyłania się, już nie tylko w literaturze s.-f., tożsamość terminalna, a podstawowej dla samookreślenia wagi nabierają pytania o granice autotransgresji, zapowiadając także pojawiające się już na horyzoncie przewidywalności pytania o granice przekraczania własnych granic. Wspominam tu jedynie część z rodzących się pytań i dylematów. Wiele ważnych problemów, choć z racji oczywistych ograniczeń przestrzeni nie wszystkie, podejmuje ta książka i świadomie czyni to - co chcę podkreślić - z rozmaitych perspektyw. Czytelnik znajdzie tu głosy z obszarów socjologii, kulturoznawstwa, psychologii, filozofii, antropologii, literaturoznawstwa, a także wypowiedzi sytuujące się ponad szczegółowymi dziedzinami lub jednocześnie w obrębie kilku z nich. Interdyscyplinarność i wielość języków jest w tym tomie zamierzona i dowodzi, mam nadzieję, możliwości kulturowego 'polilogu'.

Zapraszamy na forum dyskusyjne: horyzonty@universitas.com.pl