KOLOR to podstawowy element sztuki i życia, jednak tak różnorodny, że broni się na ogół przed całościowym ujęciem. Czy jest to przede wszystkim bodziec wizualny, pozbawiona namacalności funkcja światła, czy też materialna substancja, którą można kształtować i układać? Co nam komunikuje język koloru? Gdzie zaczyna się jeden kolor, a kończy drugi?

Wszystkie możliwe aspekty tego tematu rozważa John Gage w swojej nowatorskiej analizie koloru w kulturze Zachodu od czasów starożytnej Grecji do końca XX wieku. Opisuje pierwsze teorie koloru sformułowane przez filozofów od Demokryta do Arystotelesa, kontynuowane potem przez starożytnych Rzymian oraz ich renesansowych następców i kolejne próby systematycznej organizacji koloru lub obdarzania go mocą symboliczną. Odsłania przed nami znaczenie religijne koloru i jego rolę w heraldyce. Przygląda się Newtonowskiej analizie spektralnej, którą w XIX wieku podjęli artyści, na przykład Seurat; śledzi oddziaływanie teorii koloru Goethego, rozważa też niezwykłe teorie i praktyki prowadzące do zespolenia koloru i muzyki czy przekształcenia koloru w autonomiczny język abstrakcyjny.

Wiek XX nazywano często okresem ostatecznego uniezależnienia się koloru. W książce mamy pierwszą próbę analizy, co takie roszczenie oznacza; mamy też propozycję odpowiedzi na wiele odwiecznych pytań na temat roli koloru w sztuce i myśli Zachodu.

Książka zainteresuje artystów, historyków sztuki i kultury, psychologów, lingwistów i wszystkich innych zafascynowanych tym nieuniknionym i niezwykle sugestywnym elementem naszych wrażeń zmysłowych.

Oprawa szyta, papier kredowy, 223 ilustracje, w tym 120 kolorowych

JOHN GAGE - autorytet w dziedzinie historii koloru i znawca malarstwa J.M.W. Turnera. Wykładał  w Yale Center for British Art i na Uniwersytecie w Cambridge, gdzie w latach 1993-96 kierował wydziałem historii sztuki. Członek Akademii Brytyjskiej.

„Książka pełna niezwykłych rozważań w szerokim zakresie tematów  greckiej teorii koloru, mozaiki, witraży, heraldyki, tęczy, disegno kontra colore w malarstwie weneckim, słownictwa kolorystycznego, optyki Newtonowskiej, teorii koloru Goethego, chemii pigmentów, prób skorelowania koloru z dźwiękiem, roli koloru w malarstwie abstrakcyjnym i wielu, wielu innych. Erudycja Gage’a jest zdumiewająca. Wydaje się, że przeczytał absolutnie wszystko: nie tylko na temat koloru, ale i to co wiąże się z kolorem na przykład w średniowiecznej łacińskiej i bizantyjskiej teologii lub u Dantego, czy gdziekolwiek indziej (...). Rzadko zdarzało mi się tyle z książki nauczyć. (...) Wydaje mi się, że oddziaływanie książki już się rozpoczęło: słyszałem, że rozprawiają o niej z wielkim ożywieniem artyści w Nowym Jorku. Lektura obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych malarstwem”.

ARTHUR DANTO, „The London Review of Books”, 1994.

„Pełna niecodziennych informacji, których zebranie – nietrudno w to uwierzyć – pochłonęło trzydzieści lat, książka kusi, by ją przejrzeć. (...) Wiele rozdziałów pozostanie zapewne przez lata standardowym ujęciem podejmowanych przez nie tematów (...). Winniśmy Gage’owi wdzięczność za uwagę, z jaką prześledził wpływ heretyckiej doktryny kolorystycznej Goethego, a szczególnie za sposób potraktowania teorii i praktyki XIX wieku, od Delacroix do Seurata, nie wspominając już

o próbie rozwikłania złożonego wpływu diagramów koloru – Wilhelma Ostwalda – na malarzy XX wieku w Europie i Stanach Zjednoczonych”.

SIR ERNST GOMBRICH, „The Burlington Magazine”, 1994

„Umysł akademicki rzadko bywa równie przystępny”.

NICHOLAS BOYLE, „The Times”

„Gage posiada rzadką zdolność mówienia o teorii koloru w sposób interesujący”.

TIM HILTON, „The Independent on Sunday”

„Książka o niezwykłej erudycji i urodzie (...) przejrzyście napisana, wspaniale wydana”.

NOEL MALCOLM, „Sunday Telegraph”

„Podobnie jak wszystko inne w tej niezwykłej książce, jej tytuł trzeba traktować poważnie (...). Rozpatrywane są tu zasadniczo cztery czynniki kultury. Po pierwsze – słownictwo koloru, które okazało się tak żyzną glebą dla kulturowego relatywizmu. Po drugie – materiały, których kultura dostarcza artystom, i z których kształtują oni medium swojej sztuki. Po trzecie – znaczenie przypisywane przez kulturę poszczególnym kolorom i wartość, jaką je obdarza. I wreszcie – obfitość teorii dotyczących koloru: koloru jako zjawiska metafizycznego, optycznego, fizjologicznego i materialnego (...). To realny wkład do historii kultury. (...) Cudownie przejrzyste panowanie nad detalem jest jednym z licznych powodów, dla których książkę należy uznać za wzorcową”.

RICHARD WOLLHEIM,

„The Times Literary Supplement”, 1994

„Od czasu do czasu pojawia się ktoś, kto odmienia sposób postrzegania całej generacji. Nie wątpię, że John Gage, autor książki Kolor i kultura, jest jednym z takich ludzi. Doskonała, ważna książka”.

PATRICK REYNTIENS,

„The Tablet”, 1994

„To znakomita i odważna książka. Godny uwagi jest nie tylko zakres wiedzy autora i intelektualna subtelność jego opisu, lecz także podjęcie tematu, który przecina granice „obszarów” penetrowanych przez ludzi pretendujących do uczoności. (...) Studia Gage’a nad kolorem jako kodem, jego analiza języka koloru i symboli kolorystycznych, to wielki, a zarazem przejrzysty wkład w nową historię sztuki, napisany ze znajomością pro-wadzonych przez Winda i Gombricha badań nad tradycją ikonograficzną (...). Analizy proponowane przez tę książkę, zawsze pełne niuansów i przeciwstawień, zostały wzbogacone o sensy wywiedzione ze współczesnego kontekstu [...]. Podejście Gage’a pozwala mu odsłonić fakty, które dyskredytują łatwe myślenie (...)”.

JANE JAKEMAN

„Oxford Magazine”, 1994

SPIS TREŚCI 

Wstęp

1. Dziedzictwo klasyczne
Archeologia i filologia
Greckie teorie koloru
Splendor i ruch

2. Losy Apellesa
Teoria czterech barw
Problem mieszania
Apelles w renesansie
Durer i Tycjan
Idea kolorów podstawowych
Apelles w pracowni

3. Światło od Wschodu
Monumentalne mozaiki
Znaczenie mozaiki
Światło i liturgia
Realizm i ruch
Kolory Boskiego Światła
Kolory islamu

4. Estetyka dionizyjska
Nowe światło
Estetyka Sugera
Błękity St-Denis
Od witrażu do malowania na szkle
Warsztat a materiały
Sekularyzacja światła
Dante o psychologii światła

5. Język koloru, kolory jako symbole
Podstawowe terminy
Barwy w heraldyce
Profanum i sacrum w interpretacji kolorów
Pośredniowieczna percepcja tarcz herbowych

6. Rozplatając tęczę
Od Tycjana do Testy
Romantycy
Pryzmatyka i harmonia
Epilog dwudziestowieczny

7. Disegno kontra colore
Alberti i szarość
Ghiberti i percepcja
Symbolika koloru w okresie Quattrocenta
Znaczenie materiałów
Leonardo da Vinci
Kolor wenecki w XVI wieku

8. Ogon pawia
Wskaźniki koloru
Leonardo o alchemii
Jana van Eycka alchemiczny podział płci
Alchemia w Kaplicy Sykstyńskiej
Metafory duchowe w metalurgii

9. Kolor pod kontrolą: panowanie Newtona
Kolory światła
Ciemność widzialna
Problem skal koloru
Optyka Newtona i sposoby użycia klasyfikacji
Przestrzeń koloru od Newtona do Seurata

10. Paleta: „Matka wszystkich kolorów"
Paleta jako system
„Dobrze zestrojona” paleta
Palety Delacroix
Paleta jako malarstwo

11. Kolory umysłu: spuścizna Goethego
Kolor jako postrzeganie
Wpływ Goethego
Moralność koloru
„Malarstwo to rejestracja doznań koloru”
Od Matisse’a do abstrakcji

12. Substancja koloru
Weneckie sekrety
Technologia i ideologia
Wpływ kolorów syntetycznych
Czas malarzem
Kolor jako materiał konstrukcyjny

13. Dźwięk koloru
Grecka skala chromatyczna
Średniowieczne i renesansowe harmonie koloru
Arcimbolda muzyka koloru
Muzyka i kolor w XVII wieku
Clavecin oculaire Castela
 Romantycy
Dźwięczność i rytm
Ruchomy kolor

14. Kolor bez teorii: rola abstrakcji
Podstawy koloru
De Stijl
Kolor w Bauhausie
Empiryzm we Włoszech i Francji
Empiryzm jako teoria
Materiały abstrakcji

Podziękowania
Przypisy
Bibliografia
Spis ilustracji
Indeks nazwisk