SPIS TREŚCI

Paweł Dybel, Hanna Segal - psychoanaliza rozumu i namiętności
Wstęp
Królewska droga
Fantazja
Symbolika
Przestrzeń umysłu i elementy symbolizmu
Marzenie senne i ego
Freud i sztuka

Sztuka i pozycja depresyjna
Wyobraźnia, zabawa i sztuka
Bibliografia

Indeks nazwisk

_______________

PRZECZYTAJ FRAGMENT:

1.
Hanna Segal (nazwisko panieńskie Poznańska) należy do licznego grona psychoanalityków polskiego pochodzenia, którzy w okresie międzywojnia wyemigrowali z kraju, zyskując z czasem duże uznanie za granicą. Żeby nie wspomnieć o Ludwiku Jekelsie i Hermanie Nunbergu, pionierach ruchu psychoanalitycznego w Polsce, od polowy lat dwudziestych ściśle związanymi ze środowiskiem wiedeńskim skupionym wokół Freuda, Helenie Deutsch, jednej z czołowych postaci tego środowiska, Eugenii Sokolnickiej, współzałożycielce ruchu psychoanalitycznego we Francji, czy wreszcie Gustawie Bychowskim, najbardziej znanym psychoanalityku polskim okresu międzywojnia, autorze książki Słowacki i jego dusza, od lat czterdziestych mieszkającym w Stanach Zjednoczonych i cieszącym się tam uznaniem jako wybitny specjalista w leczeniu psychoz'.
Ale wypada wspomnieć i o różnicach. Mają one charakter zawodowy i biograficzny. Po pierwsze więc, Segal jest przed stawicielką młodszego pokolenia psychoanalityków, swoje pierwsze doświadczenia zawodowe zdobyła bowiem nie na przełomie XIX i XX stulecia, lecz dopiero w latach pięćdziesiątych. Po drugie, jeśli dla wymienionych powyżej autorów prawdziwą (i w zasadzie jedyną) Mekką psychoanalizy był Wiedeń, zaś jedynym niepodważalnym autorytetem sam Freud, założyciel nurtu, to Segal od początku swej działalności związana była z brytyjską tradycją psychoanalizy kleinowskiej, w wielu punktach odbiegającą - w teorii i w terapeutycznej praktyce -od klasycznego modelu psychoanalizy freudowskiej.
Po trzecie wreszcie, jeśli w przypadku wymienionych wyżej autorów emigracja była wynikiem świadomej decyzji, Segal została do niej zmuszona mimo swej wyraźnej woli. Kiedy bowiem wybuch drugiej wojny światowej zastał ją na wakacjach we Francji, w pierwszym odruchu chciała wraz z przyjaciółmi natychmiast wracać do kraju, by nieść pomoc polskiej armii walczącej z niemieckim najeźdźcą. Dzisiaj możemy powiedzieć, że na szczęście dla niej (i dla psychoanalizy) nie udało jej się zrealizować tego zamiaru, gdyż po prostu przestały wtedy kursować pociągi. Ale ten szczegół jej biografii ukazuje wymownie pewien istotny rys jej osobowości: chęć niesienia pomocy innym wszędzie tam, gdzie jest potrzebna, oraz walki przeciwko wszelkim formom totalitaryzmu i politycznego zakłamania.
No i po czwarte wreszcie, trudno byłoby znaleźć przykład biografii, i to nie tylko psychoanalityka, tak burzliwej i po-. wikłanej. Urodzona w 1918 roku w Łodzi, w mieszczańskiej rodzinie żydowskiej o patriotycznych tradycjach (ojciec jej był adwokatem, w tym czasie głęboko zaangażowanym w tworzenie instytucjonalnych podstaw odradzającego się państwa polskiego), lata młodzieńcze spędziła w Warszawie, która stała się jej wielką życiową miłością. Następnie w latach trzydziestych wyjechała do Genewy, dokąd przeprowadzili się jej rodzice. Tam jednak wszystko wydawało się jej banalne i nudne, w dodatku tęskniła za Warszawą, za pozostawionymi w niej znajomymi i przyjaciółmi, jak też za niepowtarzalną kulturalną atmosferą tego - jak powiada - „Paryża Wschodu". W końcu rodzice ulegali jej prośbom i po roku powróciła do kraju.

Rozpoczyna tutaj studia na wydziale medycyny w Akademii Medycznej w Warszawie, równocześnie angażuje się bardzo silnie, jako członek młodzieżowej organizacji PPS, w działalność społeczną i polityczną. W tym czasie też zaczyna przejawiać żywe zainteresowanie psychoanalizą i marzy o tym. aby poznać od strony praktycznej tajniki tej nowej metody terapii. Niestety, w Polsce nie ma wtedy nikogo, kto by prowadził trening psychoanalityczny. W dodatku jedyny licencjonowany psychoanalityk mieszkający w stolicy, Gustaw Bychowski, do którego zwraca się o poradę, traktuje ją dość obcesowo i każe po prostu wyjechać do Wiednia. Segal woli jednak pozostać w Warszawie i kontynuować studia medyczne. W rezultacie do lat czterdziestych jej wiedza psychoanalityczna ogranicza się do dość wąskiego kręgu dostępnych jej wówczas artykułów i książek.
Kiedy hitlerowskie Niemcy dokonują w 1940 roku inwazji na Francję, ucieka wraz z rodziną na polskim okręcie do Wielkiej Brytanii. Wychodzi tam za mąż za matematyka. Pawła Segala (też emigranta z Polski). Tam też kontynuuje studia w polskiej szkole medycznej w Edynburgu, gdzie poznaje znanego szkockiego psychoanalityka Fairbairna, który ułatwia jej kontakt z uczniem Melanie Klein, Davidem Matthewsem. U tego ostatniego Segal rozpoczyna swoją analizę, która trwa blisko rok, a następnie, po przeprowadzce do Londynu, jest analizowana przez samą Klein.
Znajomość z Klein, która już w trakcie pierwszych sesji dostrzegła w niej prawdziwy talent psychoanalityczny, miała decydujący wpływ na przebieg dalszej kariery zawodowej Segal. Po zakończeniu „treningu psychoanalitycznego" w 1945 roku Segal zaczyna własną praktykę terapeutyczną, z czasem też publikuje pierwsze artykuły w fachowych czasopismach, które przynoszą jej duże uznanie i ugruntowują pozycję w brytyjskim środowisku psychoanalitycznym. W 1949 roku zostaje członkiem brytyjskiego towarzystwa psychoanalitycznego (British Psycho-Anałytical Society), staje się też z czasem jednym z najbliższych i zaufanych współpracowników Klein. Ta ostatnia widzi w niej nie tylko jednego ze swych najbardziej utalentowanych uczniów, ale również spadkobierczynię i oryginalną kontynuatorkę własnej myśli teoretycznej.

Z czasem Segal zaczyna pełnić różne odpowiedzialne funkcje w brytyjskim towarzystwie analitycznym, łącznie z funkcją jego prezydenta, dwa razy też zostaje wybrana na wiceprezydenta The International Psychoanałytic Association, najbardziej prestiżowej organizacji psychoanalitycznej, założonej przez samego Freuda.
Pierwsze dwie książki opublikowane przez Segal to przede wszystkim próby rekonstrukcji podstawowych założeń myśli teoretycznej Melanie Klein. Pierwsza z nich, wydana w 1964 roku, nosi tytuł Introduction to the Work of Melanie Klein, druga natomiast, napisana w kilkanaście lat później (Klein, 1979) ma charakter popularnonaukowy i chce przede wszystkim pokazać zasadniczą odmienność modelu psychoanalizy Klein od modelu Freuda. Należy podkreślić, że książki te pojawiają się w latach, kiedy Segal ma już za sobą szereg znaczących publikacji, w których przedstawiła główne zarysy własnego stanowiska w kwestiach analizy schizofreników, koncepcję doświadczenia estetycznego oraz - co uchodzi za jej najbardziej oryginalny wkład w myśl psychoanalityczną -własną teorię „formacji symbolicznej".
Dopiero trzecia książka, The Work o f Hanna Segal (1981), przynosi zbiór jej artykułów publikowanych w czołowych czasopismach psychoanalitycznych, począwszy od lat czterdziestych. Pojawia się więc w momencie, kiedy jej przedstawione w tych artykułach oryginalne pomysły teoretyczne odegrały już swą inspirującą rolę w środowisku, powszechnie uznane za istotny wkład do postkleinowskiej tradycji psychoanalitycznej.
Marzenie senne, wyobraźnia i sztuka jest jej czwartą książką, opublikowaną w 1991 roku, w której stara się przedstawić w sposób systematyczny własną koncepcję doświadczenia estetycznego oraz wskazać na jego pokrewieństwa z procesem terapii psychoanalitycznej i rolę w tym procesie. Segal przedstawia w niej również, głównie w dyskusji z Freudem, własną psychoanalityczną koncepcję dzieła sztuki, inspirowaną pracami Klein i jej uczniów.
W 1997 roku ukazuje się jej ostatnia, jak do tej pory, książka Psychoanalysis, Literaturę and War. Segal rozwija w niej szereg wątków obecnych w Marzeniu sennym, wyobraźni i sztuce, kładąc szczególny nacisk na psychologię twórczości literackiej (w artykułach o Josephie Conradzie i Salmanie Rushdiem). Równocześnie w stopniu daleko większym niż dotychczas daje w niej wyraz własnym pacyfistycznym poglądom politycznym. W tym kontekście warto podkreślić, że niemal od początku swego pobytu w Wielkiej Brytanii Segal była silnie zaangażowana w ruch sprzeciwiający się idei zimnej wojny i zbrojeniom jądrowym. W 1983 roku założyła, wraz z Mosesem Lauferem, organizację Psychoanałysts for the
Prevention of Nuclear War.

2.
Hanna Segal zaliczana jest dzisiaj - obok Wilfreda I. Biona i Herberta A. Rosenfelda - do grona najwybitniejszych kontynuatorów dzieła Melanie Klein. Ta ostatnia, będąc uczennicą Karla Abrahama, ucznia Freuda i założyciela instytutu psychoanalizy w Berlinie, w latach trzydziestych wypracowała swój własny model psychoanalitycznej terapii. U podstaw tego modelu tkwi koncepcja faz rozwojowych seksualności dziecięcej Abrahama, która jest rozwiniętą i w wielu punktach dalece przekształconą wersją Freudowskich sugestii i spostrzeżeń w tym względzie. Klein, nawiązując do tej koncepcji, w nowy sposób rozpoznała przede wszystkim tzw. fazę oralną, przyznając jej kluczowe znaczenie w rozwoju seksualności dziecka. Oparty na tym rozpoznaniu model terapii Klein począwszy od lat czterdziestych wywarł ogromny wpływ na psychoanalizę brytyjską, z czasem leż zaczął coraz silniej oddziaływać na psychoanalizę na kontynencie, prowadząc do jej głębokich przeobrażeń. Model ten stanowi też główny punkt odniesienia dla koncepcji doświadczenia estetycznego zaprezentowanej przez Segal w Marzeniu sennym, wyobraźni i sztuce.