Seria EDUKACJA NAUCZYCIELSKA POLONISTY. Tom XVII

Jak oswoić inność? Jak zmierzyć się z dylematami wielokulturowości? Jakie możliwości otwiera edukacja literacka przed nauczycielem, którego zadaniem jest uwrażliwienie uczniów na potrzeby Innych? Warto w młodych ludziach wspierać przekonanie, że dzisiejsze czasy wymagają wysiłku dostrzeżenia problemów Innych, gotowości do współpracy z nimi,  a czasem nawet odwagi  jednostki w wyrażaniu niezgody na obojętność tłumu wobec wykluczonych.

Autorzy tekstów zebranych w niniejszym tomie przekonują, że klasa szkolna to specyficzny teren rozwijania empatii i praktykowania szacunku wobec Innego, a dobierane celowo lektury i inicjowane dyskusje winny przeciwdziałać umacnianiu się szkodliwych stereotypów płciowych bądź narodowych, a także odrzuceniu ze względu na odmienność poglądów, przekonań, wyznania, gustów, charakterów.

Spis treści

WSTĘP

• Obszary wykluczenia i obojętności [Anna Janus-Sitarz]  

WIELOKULTUROWOŚĆ – INNOŚĆ – WYKLUCZENIE

• Edukacja literacka wobec dylematów wielokulturowości

i inności [Anna Janus-Sitarz] 

[Od niezrozumienia do wykluczenia; Nie-Polak? Niekatolik?; Swój i Obcy,

Grzechy literatury wobec Innego; O filozofi i dialogu]

• Świat pełen ruchu. Kształcenie kompetencji międzykulturowych

w edukacji polonistycznej [Ewelina Strawa] 

[Kompetencje międzykulturowe; Geografia myślenia; „Weź kurs na wielokulturowość”;

Model społeczny]

• Dziecko wyobcowane. Edukacja polonistyczna wobec Romów

[Elżbieta Piątek] 

[Uczeń romski w szkole; Powstrzymać samospełniającą się przepowiednię; Po

prostu – zrozumieć; „Rom – czyli kto? Pomyśl jeszcze raz”; „Bo ludzie dzielą się

na dobrych i złych, a nie na białych, żółtych…”]

• KL Auschwitz jako miejsce wykluczenia. Refleksje

edukacyjne [Wojciech Strokowski] 

[O prewencji wobec wykluczeń wśród uczniów; KL Auschwitz jako miejsce wykluczenia

– zarys problematyki; Oznakowanie grup wykluczonych (mniejszości

etnicznych, religijnych, narodowych i innych) w KL Auschwitz; Zagłada osób

niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie; Polacy w KL Auschwitz; Rotmistrz

Pilecki – bohaterska walka z wykluczeniem; Żydzi – różne wymiary wykluczenia;

Cyganie – trójkąt czarny (lub opaska z literą „Z”); Świadkowie Jehowy – trójkąt

fioletowy; Homoseksualiści – trójkąt różowy; Wizyta studyjna w Państwowym

Muzeum Auschwitz–Birkenau; Wykluczeni w świecie przemocy – podsumowanie;

Edukacja, głupcze!]

• Polonistyczna edukacja ponadgimnazjalna wobec problemu

starości [Dominika Nęcek] 

[Starość w oczach filozofów; Starość w perspektywie społecznej; Uczeń w konfrontacji

ze starością; Jak rozmawiać o starości na lekcjach?]

INNY W LITERATURZE I FILMIE

• Oswoić, poznać, przyjąć. Film jako przestrzeń polonistycznych

spotkań z Innym i innością [Witold Bobiński] 

[Polonistyczne wymiary inności; Uczeń; Tradycja literacka; Inność tekstu. Nowe

życie „Świtezi” w filmowej adaptacji Kamila Polaka; Filmowość poezji, czyli o zapomnianym

proroctwie Marii Janion; Sztuka przekładu jako interpretacja, czyli

jak Kamil Polak czyta balladę; Adaptacja jako mityzacja literatury; Adaptacja

filmowa – dowód na konieczność czy niekonieczność literatury?; Ujęcia metodyczne;

Inność Drugiego. Dramat poszukiwania własnej tożsamości w filmie „Fanatyk”

Henry’ego Beana; „Nienawidzę i kocham. Kto mi powie: dlaczego?” (Katullus);

Ja jako Inny; Ujęcia metodyczne]

• Ryzyko spotkania z Innym – niepełnosprawny we współczesnej

literaturze dla dzieci [Krystyna Zabawa] 

[„Zwykła osoba z problemami” – ryzyko stereotypu i zatrzymania na zewnętrzności;

„Ludzie nie wiedzą, jak się zachować...” – ryzyko niewłaściwego podejścia;

„Głęboko utalentowani” – ryzyko użycia niewłaściwego języka; „Inni, ale zdolni

do miłości, czułości, tęsknoty...” – ryzyko łez]

• Oswoić inność. Inny w lekturze uczniów szkoły podstawowej

[Ewa Horwath] 

[Lektur dostatek; Dobrać metody; Ku współczesności; Poezja może wiele]

• Bohater odrzucany. Czy można zrozumieć decyzje doktora

Judyma? [Agnieszka Kania] 

[Powody negacji postawy doktora Judyma; Konteksty ewangeliczne a postać Tomasza

Judyma; Próba demitologizacji miłości Joanny i Tomasza; Inność dydaktyczna

jako sposób na inność bohatera]

• Literatura dawna a uczeń współczesny – przyczyny i sposoby

pokonywania obcości czytelniczej [Agnieszka Kulig] 

[I. Zaplątani w sieć zerwanych relacji; II. Wieś Kochanowskiego jako prototyp

nurtu? Typy postaci literackich w literaturze staropolskiej i możliwości aktualizacji

dawnych postaw; III. Model uwspółcześniania dawnych wartości]

INNY W KLASIE SZKOLNEJ

• Nasz uczeń jako Inny [Stanisław Bortnowski] 

[Uczeń tkwi w cyfrowym świecie; Młodych normy czytania; Bunty i bluźnierstwa;

Prymitywizm; Jak oswoić INNEGO?]

• Wykluczenie na żądanie, czyli wątpliwości wokół nauczania

indywidualnego [Maciej Pabisek] 

[Wykluczenie; Indywidualne nauczanie; Niesocjalizujące nauczanie; Zagrożenia

i wady indywidualnego nauczania; W praktyce – przykłady; Nauczanie mniej

indywidualne]

• Inny, czyli niedostosowany społecznie

[Iwona Kołodziejek] 

[Inny niż wszyscy; Kilka słów o niedostosowaniu społecznym; Polonista wobec

Innego]

WOBEC INNEJ PŁCI

• Ona – to znaczy: inna. Kobieta i odmienność kobiecego

pisarstwa w literaturze najnowszej (inspiracje dla dydaktyki

polonistycznej) [Anna Włodarczyk] 

[Inność jako kategoria współczesnej humanistyki; Kobiece pisarstwo i lektura

feministyczna; Inność jako kategoria współczesnej prozy kobiecej; Cielesność innej.

„Teraz” Agnieszki Drotkiewicz; Stereotyp innej. „Prowadź swój pług przez kości

umarłych” Olgi Tokarczuk; Inspiracje dla dydaktyki polonistycznej]

• Czy płeć ma znaczenie? Gender w polonistycznej edukacji

ponadgimnazjalnej [Karolina Kwak] 

[Po co edukacji perspektywa genderowa?; Od normy do stereotypu; Demaskacja

jako próba odnalezienia tożsamości; Inność w szkole, czyli pytania bez odpowiedzi;

Dekonstrukcja tożsamości w powieści Izabeli Filipiak; Kobieta totalna; Amnezja,

czyli szkolna (nie)rzeczywistość]

• Inżynier i polonistka w szkole, czyli jak edukacja utrwala

stereotypy [Agnieszka Handzel] 

[Koedukacja – za i przeciw; Równi, ale różni – dziewczynki i chłopcy w edukacji;

Na co zwrócić uwagę – różnice między uczniami; Co jest tak naprawdę ważne? –

oczekiwania nauczycieli i ich siła sprawcza...; Jeszcze o różnicach...; Dziewczęta

i chłopcy w świecie słów; Wykorzystać wszystkie możliwości]