Książka stanowi próbę syntezy trzech wielkich nurtów etycznych: konsekwencjalizmu, deontologii oraz etyki cnót. Autor, sprawnie poruszając się we współczesnej etyce anglosaskiej, opisuje ich filozoficzne źródła, wady i zalety, skupiając się zwłaszcza na konsekwencjalizmie i deontologii. Stara się pokazać, że choć ich zwolennicy przyjmują wiele trafnych przekonań, niepotrzebnie podnoszą je do najważniejszej rangi, dewaluując intuicje swoich przeciwników. Wynikiem takiej oceny jest pomysł tworzenia teorii hybrydowych. Stanowią one sposób pogodzenia zwaśnionych nurtów poprzez zbudowanie syntetycznej koncepcji, która uwzględniać będzie najważniejsze przekonania przyjmowane przez spierające się ze sobą etyczne obozy. Ponieważ cel taki nie byłby osiągalny bez wcześniejszej szczegółowej analizy, czytelnik znaleźć może w książce opis najważniejszych cech poszczególnych tradycji, dokonany z myślą o wszystkich tych, którzy interesują się poszukiwaniem racjonalnego uzasadnienia norm moralnych.

Problem wyboru pomiędzy konsekwencjalizmem a deontologią rzadko bywa prezentowany w sposób całościowy, pozwalający czytelnikowi na uchwycenie najważniejszych argumentów (i kontrargumentów) obu stron. [ …] Recenzowana praca K. Saji stanowi próbę przedstawienia właśnie tego rodzaju opracowania i – warto podkreślić to już na samym wstępie – próbę niezwykle ambitną, bardzo szeroko zakrojoną, samodzielną w sposobie prezentacji i doboru materiału, a także zawierającą oryginalny wkład autora w postaci szkicu koncepcji hybrydowego konsekwencjalizmu wielu funkcji. […] Należy uznać ją za pozycję bardzo wartościową, starannie przygotowaną i wartą polecenia. (Z recenzji wydawniczej dr hab. Jacka Jaśtala)


Krzysztof Saja, ur. 24 lutego 1979 roku, pracownik Zakładu Etyki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w zakresie metaetyki, etyki normatywnej oraz etyki stosowanej. Jest autorem książki Język etyki a utylitaryzm. Filozofia moralna Richarda M. Hare’a (2008) oraz kilkunastu artykułów naukowych wydanych w Polsce i za granicą. Przebywał na stażach i szkoleniach w takich ośrodkach jak Humboldt-Universität zu Berlin (Niemcy), Aarhus Universitat (Dania), Keele University (Anglia) i The University of Edinburgh (Szkocja).

Spis treści

Wstęp
Rozdział 1. Preliminaria do teorii etycznych
O etyce
1.1.1. Moralność, etyka, metaetyka, etyka stosowana
1.1.2. Jakie metaetyczne przekonania zakładać musi etyk?
1.1.3. Dlaczego warto budować teorie etyczne?
1.1.4. O etyce zasad
1.1.5. O skrajnej etyce sytuacyjnej
1.1.6. Zarzuty przeciwko etyce zasad
1.1.7. Argumenty na rzecz etyki zasad
1.1.8. Sposoby uzasadniania etyki normatywnej
1.1.9. Fundamentyzm
1.1.10. Koherentyzm i teoria refleksyjnej równowagi
1.1.11. Minimalny warunek normatywności i przyzwoitości
1.2. Konsekwencjalizm
1.2.1. Utylitaryzm – perspektywa historyczna
1.2.2. Utylitaryzm – perspektywa analityczna
1.2.3. Definicja konsekwencjalizmu
1.2.4. Konsekwencjalizm a teleologizm
1.2.5. Sposoby uzasadniania konsekwencjalizmu
1.2.6. Zalety konsekwencjalizmu
1.3. Deontologia
1.3.1. Definicja deontologii
1.3.2. Alternatywne znaczenia słowa „deontologia”
1.3.3. Etyka deontologiczna a prawodawstwo
1.3.4. Rygory absolutne, ograniczone oraz pro tanto
1.3.5. Inne cechy rygorów
1.3.6. Prerogatywy sprawcy
1.3.7. Sposoby uzasadniania deontologii
1.3.8. Zalety deontologii
1.4. Aretologia i etyka cnót
1.4.1. Źródła powrotu do cnoty
1.4.2. Aretologia – szerokie rozumienie etyki cnót
1.4.3. Konflikt a jedność cnót
1.4.4. Konsekwencjalizm i deontologia cnót
1.4.5. Autonomiczna etyka cnót
1.4.6. Cnoty absolutne a cnoty pro tanto
1.4.7. Zalety aretologii i etyki cnót
1.4.8. Wady autonomicznej etyki cnót
1.5. Podsumowanie
Rozdział 2. Wady konsekwencjalizmu
2.1. Problemy utylitaryzmu
2.1.1. O niemoralności utylitaryzmu
2.1.2. Argumenty wymierzone w bezstronność
2.1.3. Argumenty wymierzone w sumowanie
2.1.4. Argumenty wymierzone w maksymalizację
2.2. Argumenty przeciw nadrzędności skutków
2.2.1. Konsekwencjalistów interesuje jedynie przyszłość
2.2.2. Ważne są także intencje
2.2.3. Krytyka konsekwencjalizmu reguł
2.3. Podsumowanie
Rozdział 3. Wady deontologii
3.1. Podejrzane źródła deontologii
3.1.1. Wpływ ewolucyjnych emocji moralnych
3.1.2. Wpływ prawodawstwa
3.1.3. Wpływ religii
3.2. Deontologia jest nieracjonalna
3.2.1. O paradoksie deontologii
3.2.2. Liczby mają znaczenie
3.2.3. Katastrofa i obowiązek minimalizowania zła
3.2.4. Scanlona teoria wartości a rygory deontyczne
3.2.5. Deontologia zakłada „inną” racjonalność
3.2.6. Hobbesowska umowa społeczna a deontologia
3.2.7. Kantowski status moralny a rygory deontyczne
3.2.8. Rygory deontyczne a perspektywa wieczności
3.3. Krytyka deontologii zogniskowanej na sprawcy
3.3.1. Krytyka moralnej wagi zamiarów
3.3.2. Zarzut moralnego egoizmu
3.3.3. O niewystarczalności racji zogniskowanych na sprawcy
3.4. Podsumowanie
Rozdział 4. Nieutylitarystyczny konsekwencjalizm hybrydowy
4.1. Co to jest konsekwencjalizm hybrydowy?
4.1.1. Hybrydowość struktury
4.1.2. Hybrydowość uzasadnienia
4.1.3. Hybrydowość treści
4.2. Przykłady teorii hybrydowych
4.2.1. Prerogatywy bez rygorów (S. Scheffler)
4.2.2. Pryncypialny konsekwencjalizm reguł (B. Hooker)
4.2.3. Konsekwencjalizm kantowski
4.2.4. Stanowisko Richarda M. Hare’a
4.2.5. Stanowisko Davida Cummiskey’a
4.2.6. Stanowisko Dereka Parfita
4.2.7. Projekt konsekwencjalizacji deontologii (D. Portmore)
4.3. Podsumowanie
Rozdział 5. Hybrydowy konsekwencjalizm funkcji normatywnych
5.1. Funkcjonalny model analizy
5.1.1. Co to jest funkcjonalny model analizy?
5.1.2. Metaetyka tradycyjna a model funkcjonalny
5.1.3. O praktycznych funkcjach moralności i etyki
5.1.4. Struktura teorii etycznej a FMA
5.2. Konsekwencjalizm funkcji normatywnych
5.2.1. Dlaczego konsekwencjalizm?
5.2.2. Przykłady konsekwencjalizmu monofunkcyjnego
5.2.3. Dlaczego konsekwencjalizm wielu funkcji?
5.3. Instytucjonalny konsekwencjalizm funkcji
5.3.1. Funkcje normatywne w przestrzeni instytucji
5.3.2. O optymalnej homeostazie instytucji
5.3.3. Sposób odkrycia i uzasadnienia konkretnych norm
5.3.4. Przykładowe treści norm
Podsumowanie
Summary
Bibliografia
Indeks osobowy
Indeks rzeczowy