Dziesięć lat temu ukazał się pierwszy tom Cywilizacji europejskiej, rok później – drugie, rozszerzone wydanie pierwszego. Tom drugi ukazał się dopiero w 2010 r. U źródeł projektu były potrzeby dydaktyczne i względy poznawcze. O tym, że udało się zachować harmonię obu motywów świadczy lista autorów i dobór tematów. Opinia ta w kolejnych latach znalazła potwierdzenie w oczach dydaktyków, skoro dzieło figuruje wśród lektur obowiązkowych i zalecanych kilkunastu uczelni polskich i co najmniej trzech środkowoeuropejskich. Jej walory poznawcze potwierdzają opinie uczonych, którzy po jeden z dwóch tomów sięgnęli. Tom trzeci zawiera rozwinięcie wątków wcześniej podjętych lub tylko ledwie zasygnalizowanych, a zarazem wprowadza nowe tematy i ujęcia. W tomie pierwszym chodziło o dostrzeżenie ciągłości i podobieństw, źródeł i inspiracji w dziejach kontynentu, w drugim – o wzbogacenie i strukturalizację problemową. Tom obecnie oddawany do rąk Czytelników nawiązuje bezpośrednio do różnic i podziałów, które należy dostrzegać i uwzględniać w badaniach i dydaktyce uniwersyteckiej, ku refleksji – poznawczej, humanistycznej, obywatelskiej. Dobrym przykładem może być problem globalizacji. Nie wątpię, że tendencje globalizacyjne – w znacznej mierze nieuchronne – zasługują na stałą, baczną uwagę, aby nie prowadziły na manowce jałowej homogenizacji. (prof. dr hab. Maciej Koźmiński)

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE (MACIEJ KOŹMIŃSKI)
HENRYK SAMSONOWICZ
O PODZIAŁACH EUROPY
FERENC GLATZ
NARÓD I PAŃSTWO W EUROPIE WSCHODNIEJ,
CZYLI O POWSZECHNEJ UŻYTECZNOŚCI HISTORIOGRAFII
MARIA BOGUCKA
KULTURA I CYWILIZACJA JAKO CZYNNIKI ŁĄCZĄCE I RÓŻNICUJĄCE
W HISTORYCZNYM ROZWOJU SPOŁECZNYM I POLITYCZNYM
JAN KIENIEWICZ
POGRANICZA I PERYFERIE: O GRANICACH CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ
* * *
RYSZARD KULESZA
STAROŻYTNA SPARTA. Z DZIEJÓW EUROPEJSKIEGO MITU
DARIUSZ KOŁODZIEJCZYK
TURCY I ISLAM W EUROPIE: INTRUZI CZY WSPÓŁGOSPODARZE?
WOJCIECH KRIEGSEISEN
KONFLIKT WYZNANIOWY JAKO CZYNNIK NOWOŻYTNEJ MODERNIZACJI
W PROCESIE PRZEJŚCIA OD UNIWERSALIZMU DO IDEI PAŃSTWA NARODOWEGO?
HENRYK GAPSKI
WIĘKSI I MNIEJSI. KOŚCIOŁY I WYZNANIA W EUROPIE
ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XVI–XVIII W.)
JACEK PURCHLA
MIASTO EUROPY ŚRODKOWEJ I JEGO TOŻSAMOŚĆ
LESZEK ZASZTOWT
OD STOLICY DO PROWINCJI. DEGRADACJA POZYCJI WILNA W STRUKTURZE POJĘCIA
KRESÓW RZECZYPOSPOLITEJ W POLSKIEJ NARRACJI HISTORYCZNEJ
* * *
ANDRZEJ WIERZBICKI
POLACY A INNE NARODY. Z DZIEJÓW NURTU CHARAKTEROLOGII NARODOWEJ
W POLSKIEJ MYŚLI HISTORYCZNEJ XIX I XX WIEKU
MACIEJ JANOWSKI
INTELIGENCJA JAKO KATEGORIA SPOŁECZNA – FENOMEN ŚRODKOWOEUROPEJSKI?
TOMASZ KIZWALTER
ZWYKLI LUDZIE W POLITYCE: EUROPEJSKIE DYLEMATY XIX I XX WIEKU
ANTONI CETNAROWICZ
ASPIRACJE I PROGRAMY NARODOWE SŁOWIAN POŁUDNIOWYCH
W MONARCHII HABSBURSKIEJ W XIX WIEKU
PIOTR ŁOSSOWSKI
POWSTANIE PAŃSTW BAŁTYCKICH 1918–1922. PRÓBA PORÓWNANIA
MACIEJ KOŹMIŃSKI
REFLEKSJE NA TEMAT GRANIC PAŃSTWOWYCH I MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH
W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ W XX WIEKU
RUDOLF CHMEL
SŁOWACKIE WIZJE EUROPY ŚRODKOWEJ
MARIUSZ WOŁOS
EUROPEJSKIE KRYZYSY DYPLOMATYCZNE POPRZEDZAJĄCE WOJNY ŚWIATOWE:
1914 I 1938/1939
TOMASZ SCHRAMM
PODZIAŁY EUROPY W XX WIEKU
* * *
WOJCIECH ROSZKOWSKI
ŁĄCZNE I ROZŁĄCZNE DROGI ROZWOJU GOSPODARCZEGO EUROPY
JAN J. MILEWSKI
DWA HISTORYCZNE PODZIAŁY EUROPY
JACEK KOCHANOWICZ
CUD EUROPEJSKI I ZACOFANIE GOSPODARCZE EUROPY WSCHODNIEJ
ANTONI KUKLIŃSKI
CZTERY TRAJEKTORIE LOSÓW UNII EUROPEJSKIEJ XX I XXI WIEKU.
SZKIC ARTYKUŁU PROBLEMOWEGO
* * *
ADAM DANIEL ROTFELD
EUROPEJSKI PORZĄDEK: OD PRAWA SIŁY DO SIŁY PRAWA
EDMUND WNUK-LIPIŃSKI
EUROPA WOBEC GLOBALIZACJI
ZDZISŁAW NAJDER
OPÓŹNIONA ŚWIADOMOŚĆ EUROPEJCZYKÓW: PRÓBA DIAGNOZY
NOTY O AUTORACH
SPIS TREŚCI TOMÓW I–II (ZA 2. WYDANIEM)
TABLE OF CONTENTS FOR VOLUMES I–II
INDEKS NAZWISK