Z poświęconych dobie porozbiorowej pism Jerzego Łojka największy rezonans przyniosły mu Szanse powstania listopadowego, opublikowane po raz pierwszy w roku 1966, a wznawiane jeszcze dwukrotnie w dobie PRL (1980 i 1986). Nie tylko powstanie listopadowe wszakże zajmowało jego uwagę jako historyka. Będąc osiemnastowiecznikiem, wkroczył on w problematykę dziejów porozbiorowych Polski, skupiając się zasadniczo na rozmaitych zagadnieniach obejmujących 36 lat od zagłady państwa do klęski w roku 1831. Sprawy z okresu po 1831 roku podejmował jedynie incydentalnie i wyłącznie piórem publicysty. Obejmował spojrzeniem przede wszystkim piętnastoletnie dzieje autonomicznego Królestwa Polskiego. Stworzone uchwałami kongresu wiedeńskiego, połączone wieczystą unią dynastyczną z Rosją, wyposażone w konstytucję – stało się niezmiernie interesującym doświadczeniem z punktu widzenia dziejów polskiego parlamentaryzmu i procesów kształtowania opinii publicznej. W roku 1966 opublikował Łojek, nakładem PWN, rozprawę Studia nad prasą i opinią publiczną w Królestwie Polskim 1815–1830, którą zapoczątkował swe trwające 20 lat poszukiwania badawcze nad epoką porozbiorową. Tom, który otrzymuje czytelnik, gromadzi główne pisma historyka z problematyki XIX wieku, wprowadzając zarazem szeroką reprezentację jego publicystyki, w dużej mierze dzisiaj już zapomnianej.

Jerzy Łojek był historykiem trzech stuleci, autorem niestroniącym od kontrowersyjnych poglądów, piszącym znakomitą literacką polszczyzną, poruszającym najbardziej sporne zagadnienia historii Polski, między innymi problemy polityki zagranicznej Sejmu Wielkiego (1788—1792), genezy i szans Powstania Listopadowego (1830—1831), czy też dylematy polityki zagranicznej II RP. Przygotowany przez prof. Marka Kornata „Wybór pism” uwzględnia najistotniejsze i reprezentatywne pozycje w jego dorobku naukowym. Kompozycja edycji zakłada przewagę prac ściśle naukowych, ale nie wykluczając istotnego udziału publicystyki historycznej.


Marek Kornat (ur. 1971), historyk, profesor i kierownik Zakładu Systemów Totalitarnych i Dziejów II Wojny Światowej w Instytucie Historii PAN w Warszawie oraz profesor na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. Zajmuje się dziejami polskiej dyplomacji, ustrojami totalitarnymi, polityką międzynarodową XX wieku oraz polską myślą polityczną XIX i XX wieku.

Spis treści

Marek Kornat
O STUDIACH JERZEGO ŁOJKA NAD EPOKĄ POROZBIOROWĄ
STUDIA
I. Szanse powstania listopadowego
Od Autora
[Szanse powstania listopadowego]
Posłowie do drugiego wydania
II. Opinia publiczna w Królestwie Polskim 1815–1830
Studia nad prasą i opinią publiczną w Królestwie Polskim (1815–1830)
I. Teorie społecznej i politycznej roli prasy w czasach Królestwa Kongresowego
II. Produkcja i czytelnictwo prasy w Królestwie Polskim
Opinia publiczna a geneza powstania listopadowego
Przedmowa
Wstęp
Część pierwsza. Rok dekabrystów
Część druga. Wojna rosyjsko-turecka i sąd sejmowy (1827–1829)
Część trzecia. Rok 1830
ARTYKUŁY, ROZWAŻANIA, RECENZJE
I. Powstanie listopadowe – zaprzepaszczone szanse
Konspiracje a wybuch powstania listopadowego
Utrata nadziei: ku powstaniu listopadowemu
Człowiek, który rozpoczął powstanie listopadowe
Znaczenie aktu detronizacyjnego z 25 stycznia 1831 roku
Radca stanu Koźmian a powstanie listopadowe
Chopin strategii
Gdyby nie Skrzynecki…
Prawdziwy koniec świata szwoleżerów
1830. Nadzieje i alternatywy. W 150. rocznicę powstania listopadowego
Tragiczny początek powstania listopadowego
Jeszcze nie synteza
Stu piętnastu generałów
Między powstaniami. Z doc. dr. hab. Jerzym Łojkiem rozmawia Jacek Żakowski
II. Bić się czy nie bić?
Orientacja rosyjska w polskiej walce niepodległościowej: 1795–1917
Apoteoza quislingizmu
Idea niepodległości w okresie zaborów
Praca organiczna na cenzurowanym
Może jednak się bić?
III. Szkice z doby porozbiorowej
Napoleon ciągle żywy? 
Napoleon a Rosja, czyli marzenia historyka o zgodnym podziale świata między dwóch mocarzy
Kołłątaj wzniosły i bez skazy
Tadeusza Kościuszki droga do rangi bohatera narodowego
Na pewno większy…
Szpiegowskie kariery: Mackrottowie
Z życia biurokratów warszawskich 1807–1831
Marzenia „Czerwonego hrabiego”
Kraszewski – dzisiaj: jaka jesteś klasyko?
Józef Ignacy Kraszewski
Józef Bem w oczach Wacława Gąsiorowskiego
Dziedzictwo dobre i niedobre
ANEKS (DWAJ MISTRZOWIE)
Askenazy i jego Książę Józef
Życie i działalność naukowa Emila Kipy 1886–1958
NOTA EDYTORSKA
INDEKS NAZWISK

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego