Zazwyczaj uważa się, że takie pojęcia jak „Chrystus” i „seksualność” nie dają się ze sobą pogodzić. I słusznie. Dzieli je bowiem grzech: nieobecny w pierwszym z tych pojęć, lecz zakładany w drugim. Z tej racji twierdzenie, jakoby łączyły się one w malarstwie renesansowym, wywołuje gwałtowne niedowierzanie. Ponadto, gdy ktoś słyszy, że dowód tej tezy tkwi w samych obrazach, wówczas uważa, iż w takim razie dzieła te muszą być wyjątkowe.

Początkowy opór przed uznaniem twierdzenia o zbieżności tych dwóch terminów znika – jak się o tym przekonałem w prywatnych rozmowach, jakie odbyłem ze sceptykami – dopiero pod wpływem wrażenia, jakie wywiera liczba tego rodzaju obrazów. Oto powód, dla którego w głównym eseju zamieszczono 124 reprodukcje dzieł i tyle samo znajduje się w dalszych częściach książki, a jeszcze więcej obrazów doczekało się wzmianek w samym tekście. To, w jaki sposób czytelnik odbierze tę nadmierną liczbę ilustracji, w mniejszym stopniu jednak zależy od niego samego, a bardziej od kolejnych etapów perswazji przedstawionej w tekście: w fazie sceptycznej czytelnicy będą bowiem myśleć, że pół setki przykładów wciąż nie wystarcza, zaś w chwili, gdy przekonają się do głoszonej w nim tezy, uznają, iż już sześć takich obrazów to za dużo. Jednakże nadmiar świadectw jest w tym wypadku niezwykle istotny. Pozwala bowiem ustalić, że chodzi tu o temat związany nie z jakimiś indywidualnymi upodobaniami, lecz z ważnym zjawiskiem w historii chrześcijaństwa. Archiwum renesansowych wizerunków, w których nacisk na genitalia jest wyraźny i kluczowy, obecnie liczy sobie ponad tysiąc przykładów i ciągle się rozrasta, ponieważ materiału jest pod dostatkiem.

Spis treści
 
 

Podziękowania (1983)         VII
Seksualność Chrystusa. Zapomniany temat sztuki renesansowej    1
Ekskursy
     I.    O tym, czy temat ten istnieje         117
     II.    O tym, czy temat ten winien być publicznie omawiany     117
     III.    O ujmowaniu za podbródek         118
     IV.    Na temat praktyki pieszczenia genitaliów chłopców 127
     V.    Drzeworyt Baldunga Griena: irreligijny czy ortodoksyjny? 128
     VI.    Komu trzeba dowodzić boskości Boga?         129
     VII.    Dogmat jako temat malarski, w tym motyw przedwczesnej
dojrzałości i uśmiechu małego Jezusa         131
     VIII.    Ważniejsze dzieła boskie         140
     IX.    Znak przy piersi         141
     X.    „Kompletny we wszystkich członkach człowieka”         145
     XI.    Nieuchronna nagość cierpiącego Chrystusa         147
     XII.    Chrzest i wymagany strój         151
     XIII.    Dziewictwo Chrystusa         156
     XIV.    Sprawdzian potencji         157
     XV.    W związku z Chrystusem zmartwychwstałym Michała Anioła  158
     XVI.    Na temat nagości Dzieciątka         160
     XVII.    Ciało jako struktura hierarchiczna         163
     XVIII.    Nagość w XIV w.        165
     XIX.    Przezroczysta przepaska biodrowa         168
     XX.    Pokazywanie jako objawienie         171
     XXI.    Dygresja na temat Kamienia Namaszczenia         176
     XXII.    Ósmy dzień         178
     XXIII.    Opór przed uznaniem fizycznych dowodów obrzezania     179
     XXIV.    O kazaniach i homilofobii         182
     XXV.    Krwawy myślnik         183
     XXVI.    Kalendarz i obrzezanie         186
     XXVII.    Okazanie w Betlejem         190
     XXVIII.    Motyw gestu ochrony         190
     XXIX.    Przedstawienia gestu samodotykania się i dziecięcej erekcji  195
     XXX.    Pruderyjna cenzura         199
     XXXI.    „Szczególny sens”         211
     XXXII.    Na temat dziejów żartu Boccaccia         213
     XXXIII.    Hieroglif Sezostrysa         215
     XXXIV.    Nadmiarowe skrzydła         216
     XXXV.    Wyłącznie z własnej woli         219
     XXXVI.    Nie­‑zmarła ręka na podbrzuszu         220
     XXXVII.    Na podobieństwo Chrystusa         224
     XXXVIII.    Tron łaski         228
     XXXIX.    Postscriptum Johna W. O’Malleya, S.J.   230
Retrospekcja
Ponowne wprowadzenie         237
1. Drugie nadejście Adama         250
2. Nowe nabytki         276
3. Bagatelizujące wyjaśnianie         299
4. Wahadło ludzkiej natury Chrystusa: interludium teologiczne  315
5. Oto motyw erekcji         329
6. Usuńcie seksualność         362
7. Próba tekstów         367
8. Dalsze linie oporu         385
9. Ad Bynum         407
10. Epilog: linie zbiegu         437

Bibliografia         441
Bibliografia wykorzystanych polskich tłumaczeń         446
Spis ilustracji         449
Indeks nazwisk        463