Seria EDUKACJA NAUCZYCIELSKA POLONISTY, Tom XI

Jakie szanse ma edukacja polonistyczna wobec twardych praw globalnego rynku, rewolucji informatycznej i dyktatu kultury masowej? Autorzy artykułów zawartych w niniejszym tomie rozważają, jakie możliwości sprostania wymogom współczesności daje nowa Podstawa programowa, jak można przygotować nauczycieli do odpowiedzialnego wyboru lektur i sposobów ich interpretacji, jak mądrze pogodzić tradycję z nowoczesnością. Podsuwają pomysły nowych odczytań literackich i filmowych arcydzieł, wykorzystywania multimedialnych środków przekazu, do których przywykła młodzież, ale zarazem – uwrażliwiania na wartości coraz bardziej jej obce. Wskazują na niedostatki kształcenia językowego i podpowiadają, jak ratować kulturę języka. Przedstawiają, jak ze zmianami w potrzebach i możliwościach współczesnych uczniów radzą sobie autorzy zagranicznych programów edukacyjnych, i rozważają, które z ich doświadczeń można wykorzystać w polskiej szkole.

SPIS TREŚCI

WSTĘP

• Troski i nadzieje edukacji [Anna Janus-Sitarz]

SZANSE I ZAGROŻENIA WSPÓŁCZESNEJ DYDAKTYKI LITERATURY

• Czy nowa Podstawa programowa zmieni nauczanie języka polskiego?

[Stanisław Bortnowski]

[Zastrzeżenia wstępne: ograniczony wpływ dokumentu na praktykę szkolną!; Pola

interpretacji; Jakie wnioski ze spisu lektur?]

• Przygotowani do wolności? (O odpowiedzialnych wyborach lektur i sposobów

ich interpretacji) [Anna Janus-Sitarz]

[Bezradni wobec kanonu (nieczytanych) lektur; Trudne pytania o kryteria wyboru

lektury; Przesłanki wyboru sposobu czytania (1. Pod presją testów; 2. Podpowiedzi

zwrotu kulturowego); „Kto cię polskiego uczył?!”]

• Polonistyka nowoczesna – nowe wyzwania i tradycja [Anna Pilch]

[Świadomość nowoczesności; Określenie nowej estetyki – kierunek przewartościowań

w przeobrażeniach estetyki; O nowych możliwościach czytania tekstu we

wspólnej przestrzeni werbalno-wizualnej; Julia Hartwig i Henri Matisse; Obrona

tradycji polonistycznej w kontekście nowych możliwości. Kanon]

STARE LEKTURY W NOWEJ RZECZYWISTOŚCI

• Uratowanie przez uwspółcześnianie, czyli multimedialny blask lektur

[Maciej Pabisek]

[Jaka dojrzałość?; Mit kanonu; Mit nowoczesności; Nudne lektury, nudne lekcje;

Bodźce; Kogo uczymy?; Podsumowanie]

• Oswajanie obcości i dostrzeganie różnicy. O arcydziełach na lekcjach

polskiego - na przykładzie Wesela [Marta Rusek]

[„Wyście sobie, a my sobie”; „Skądś te słowa znam”; „Co wy o nas wiecie, –

nic”; „Jakaś historia wesoła, a ogromnie przez to smutna”; „Tak to czuję, tak to słyszę”]

• Poetyckie zapisy doświadczenia starości wobec wyzwań świata

ponowoczesnego i polonistycznej edukacji [Joanna Hobot]

[Obraz starości w podręcznikach szkolnych i kanonie lekturowym; Doświadczenie

starości; Jestem materią mej książki; Stary Tołstoj starych poetów; Tołstoj miał

wszystko; Niepóźny – wnuk; „Stary lubieżny dziadu pora tobie do grobu”; Dionizje

i warkocz jesieni...; Szczęśliwa jak hipopotam; Jednym zdaniem]

NIEDOSTATKI KSZTAŁCENIA JĘZYKOWEGO W SZKOLE

• Refleksje nad kształceniem językowym w szkole przed wejściem w życie

 nowej Podstawy programowej [Jadwiga Kowalikowa]

[Nadzieje i sceptycyzm – spory wokół nowej Podstawy; Bilans osiągnięć i niepowodzeń

kształcenia językowego; Doskonalenie użyć języka a wiedza o języku;

Założenia a praktyka, czyli niedostatki kształcenia językowego w szkole; Swoistość

edukacyjnych interakcji a uczenie etykiety językowej; Retoryka w szkolnej edukacji;

Kształcenie sprawności rozumienia tekstu]

• Kultura języka w liceum wobec zagrożeń (i możliwości) współczesności

[Wojciech Strokowski]

[Jak ratować kulturę języka?; Stan kształcenia językowego i kultury języka

w liceum; W poszukiwaniu rozwiązań; Jak zmotywować nauczycieli?; Wzorce

kultury języka, czyli na równi pochyłej; Zamiast zakończenia, czyli kultura języka

na co dzień]

• Uczeń – kompetentny twórca tekstu [Ewa Nowak]

[Dydaktyczne implikacje lingwistycznych teorii tekstu; Zagadnienia tekstu

uczniowskiego w Podstawie programowej; Uczniowska kompetencja tekstotwórcza,

jej składniki i wyróżniki]

• Kształcenie językowe. Od wiedzy do kompetencji [Ewa Horwath]

[Kształcenie językowe w Podstawie programowej; Postulaty językoznawców

spełnione; Kształcenie językowe w praktyce szkolnej; Przygotowanie metodyczne

studentów; Propozycje ćwiczeń; Fonetyka; Fleksja; Słowotwórstwo; Składnia;

Ważna jest przede wszystkim kompetencja językowa]

NAUCZYCIEL PRZEWODNIKIEM W CHAOSIE OFERT KULTURY MEDIALNEJ

• W poszukiwaniu „czegoś więcej”. O szkolnych próbach kształtowania wrażliwości

 na dobre filmy [Witold Bobiński]

[Jak istnieje film?; Czy oceniania trzeba się uczyć?; Dobry, bo oczekiwany; Kicz

nasz powszedni; „Coś więcej”, czyli jak daleko od rozrywki do sztuki?]

• Internet i multimedia w pracy nauczyciela polonisty [Wojciech Strokowski]

[Zamiast wstępu, czyli o konieczności aktualizacji; Różnice technologiczne, mentalne,

pokoleniowe; Informatyzacja szkół a informatyzacja młodzieży; W stronę

lekcji interaktywnych; Zasoby sieciowe a polonista; Zagrożenia w pracy z Internetem

– a może nowe perspektywy?]

ZMIANY W POTRZEBACH I MOŻLIWOŚCIACH WSPÓŁCZESNYCH UCZNIÓW

• Reading Recovery, czyli zagraniczne programy czytelniczej edukacji

wczesnoszkolnej a potrzeby polskiej szkoły [Anna Janus-Sitarz]

[Kapitał kulturowy ucznia a edukacja szkolna; Oczekiwania wobec szkoły; Zagraniczne

programy czytelniczej edukacji wczesnoszkolnej (1. Reading Recovery

– program Marie Clay; 2. Amerykańskie programy edukacji czytelniczej; 3. Angielskie

programy interwencyjne; 4. Doświadczenia i sukcesy edukacji fi ńskiej);

Czy istnieje szansa na polskie Reading Recovery?]

• Pedagogika Marii Montessori – propozycja dla współczesnej edukacji szkolnej

[Agnieszka Guzik]

[Różnorodność, sprzeczność i niepewność jako wyznaczniki obecnej rzeczywistości

społeczno-kulturowej; Uczeń – w ujęciu pedagogiki Marii Montessori; Nauczyciel

– w szkole Montessori; Przestrzeń edukacyjna – czyli rola otoczenia w systemie

Montessori; Założenia pedagogiczne Montessori w praktyce; Wykorzystanie założeń

pedagogicznych Marii Montessori na wyższych szczeblach edukacji (starsze klasy

szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum); Podsumowanie]

• Rozwijanie kompetencji społecznych i emocjonalnych w działaniach

profilaktycznych [Patrycja Huget]

[W drodze do dojrzałości emocjonalno-społecznej; Popularność i odrzucenie

w grupie rówieśniczej; Kształtowanie kompetencji społecznych i emocjonalnych

w profilaktyce]