Seria EDUKACJA NAUCZYCIELSKA POLONISTY, Tom I

Książka ma służyć zarówno studentom polonistyki, przygotowującym się do praktyk pedagogicznych, egzaminu z metodyki i przyszłej pracy w szkole, jak i nauczycielom praktykom, szukającym informacji i inspiracji, podpowiedzi, co w dydaktyce jest konieczną zmianą, a co przemijającą modą, starającym się sprostać wyzwaniom edukacyjnym w świetle zarówno nowej sytuacji w szkolnictwie po reformie, jak i w kontekście zmian w podejściu do szkolnej analizy i interpretacji dzieła literackiego oraz innych tekstów kultury. Autorami tekstów zawartych w tomie są pracownicy naukowi Instytutu Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz innych uczelni wyższych oraz autorzy podręczników do nauczania języka polskiego.

Spis treści

WSTĘP
Jak uczyć? Nauczyciel wobec koniecznych zmian i przemijających mód [Anna Janus-Sitarz]

CELE EDUKACYJNE, TYPY LEKCJI I METODY NAUCZANIA
Cele edukacji polonistycznej [Ewa Nowak]
Lekcje polskiego – typy i struktura [Marta Rusak]
Kłopot z klasyfikacją metod nauczania [ Stanisław Bortnowski]

KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE
Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki [Jadwiga Kowalikowa]

KSZTAŁCENIE ŚWIADOMEGO ODBIORU DZIEŁA LITERACKIEGO
Lektury w stanie podejrzenia [Stanisław Bortnowski]
Zabawa jako wprowadzenie do rozumienia tekstu literackiego [Ewa Nowak]
Poststrukturalne kierunki badawcze w szkolnej praktyce polonistycznej, czyli o związkach teorii teorii literatury i metodyki [Joanna Hobot]
Hermeneutyka jako metoda interpretowania tekstów poetyckich [Anna Pilch]
Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury [Witold Bobiński]

EWALUACJA , KONTROLA I OCENA
Komu potrzebne jest ocenianie? Wokół ewaluacji osiągnięć ucznia [Anna Janus-Sitarz]
Zasady sprawdzania wypracowania szkolnego. Wprowadzenie do tematu [ Maria Madejowa]

POLONISTYKA SZKOLNA W DOBIE MEDIÓW
Szkoła i polonistyka w społeczeństwie informacyjnym [Anna Biernacka]
Polonista polimedialny [Wojciech Strokowski]

WSTĘP

Jak uczyć? Nauczyciel wobec koniecznych
zmian i przemijających mód

Współczesne szkolnictwo stoi wobec nowych wyzwań, nowych zadań, ale i nowych zagrożeń. W XXI wiek weszło nie tylko z reformą, powszechnym doskonaleniem systemu edukacji, ale i z chaosem medialnym, dewaluacją tradycyjnych wartości, w tym także niebezpieczeństwem dehumanizacji szkoły, gorączkowym poszukiwaniem nowych dróg kształcenia, wychowywania, rozwoju.
Na polu edukacji w gąszczu nowych terminów, nowych celów, zadań i możliwości gubią się uczniowie, którzy nie potrafią dokonać selekcji informacji oraz hierarchizacji otaczających ich dóbr (literacka klasyka i wszechogarniający kicz, teatr telewizji i reality show, dobrodziejstwa Internetu i prowokujące agresję gry komputerowe). Gubią się także nauczyciele, którzy nie umieją dokonać wyboru wśród dziesiątek proponowanych im programów i podręczników, mają kłopoty z rozróżnieniem priorytetowych celów edukacji, nie radzą sobie z inwazją bryków i niechęcią młodzieży do czytania, boją się odpowiedzialności za wyniki egzaminów zewnętrznych, utraty pracy, własnej bezradności wobec wciąż nowych wymagań i oczekiwań władz oraz społeczeństwa.
Napisaliśmy tę książkę trochę na przekór pogoni za nowością. W nerwowość debat o losach oświaty chcieliśmy wnieść nieco porządku i spokoju, wynikającego z dystansu wobec pozornych edukacyjnych rewolucji.
Spojrzenie z dystansu pozwala zauważyć, że nowe zadania są wprawdzie konieczne, bo determinują je głębokie zmiany społeczne, zatem wymagają od nauczyciela postawy otwartości, elastyczności i ciągłego doskonalenia się, ale większość z dotychczasowych celów edukacji niewiele różni się od obecnie wytyczonych przez ministerstwo. Nie tak ważne jest, czy nauczyciel nazwie je celami poznawczymi, kształcącymi, wychowawczymi czy też ogólnymi i operacyjnymi, ważne - by umiał je realizować, a nie tylko zapisywać w konspekcie (zob. tekst E. Nowak).
Nauczycieli, przestraszonych tym, że nie nadążają za dydaktycznymi trendami, bowiem jeszcze nie zastosowali metody siedmiu kapeluszy czy drzewka decyzyjnego, chcieliśmy nieco uspokoić i zachęcić, by poświęcili swój zapał na jak najlepsze dostosowanie pomysłu na lekcję do efektu, jaki chcą osiągnąć, a nie traci czasu na rozważania, czy dany pomysł nazwać strategią, metodą, techniką czy formą (zob. teksty S. Bortnowskiego i M. Rusek).
Warto korzystać z pozytywnych stron reformy szkolnictwa (m.in. ujednolicenie kryteriów oceny, dążenie do obiektywizacji w ewaluacji pracy szkoły, nauczyciela i ucznia), ale nie można - w pogoni za sukcesem statystycznym i z obawy o słaby wynik egzaminu zewnętrznego - zaniedbać kształcenia umiejętności przez ten egzamin niesprawdzalnych, takich jak kultura dyskusji, otwartość na różnorodne konwencje w sztuce, zdolność uważnego słuchania, współpraca w grupie, rozwój indywidualnych talentów i zainteresowań, refleksja nad słowem itp. (zob. teksty A. Janus-Sitarz i M. Madejowej).
Staraliśmy się wprowadzić pewien porządek do dotychczasowej wiedzy metodycznej, podkreślić to, co warte kontynuacji, a także przedstawić nowe, bardziej funkcjonalne podejście do kształcenia językowego (zob. tekst J. Kowalikowej), nowe klucze do interpretacji literatury, szczególnie tej współczesnej, wobec której często szkolna polonistyka pozostawała bezradna (zob. teksty A. Pilch i J. Hobot).
Analizę oczekiwań wobec szkoły w obecnym społeczeństwie informacyjnym i wynikające z tej analizy wnioski przynoszą teksty poświęcone zagrożeniom i szansom cywilizacji mediów oraz nowym narzędziom pracy polonisty (zob. teksty A. Biernackiej,W. Strokowskiego).
Z kolei rozdział o kontekstach kulturowych w nauczaniu polonistycznym (zob. tekst W. Bobińskiego) zapowiada problematykę II tomu naszej serii, który w całości poświęcony będzie przygotowaniu ucznia do odbioru różnych tekstów kultury (malarstwa, teatru, filmu, muzyki itd.) oraz do poruszania się w obszarach kultury masowej i kultury „wysokiej", do czytania tekstów literackich, publicystycznych i filozoficznych. Seria „Edukacja nauczycielska polonisty" ma służyć zarówno studentom polonistyki, przygotowującym się do praktyk pedagogicznych, egzaminu z metodyki i do pracy w szkole, jak i nauczycielom-praktykom, szukającym informacji i inspiracji, podpowiedzi, co w dydaktyce jest konieczną zmianą, a co – przemijającą modą, pragnącym wywiązać się jak najlepiej ze stojących przednimi zadań, starającym się sprostać wyzwaniom XXI wieku.
Anna Janus-Sitarz.

Cena detaliczna: 37,00 zł